You are using an outdated browser. For a faster, safer browsing experience, upgrade for free today.
ដំណើរការ...

ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណី

វប្បធម៌ និងប្រពៃណីកម្ពុជាមានប្រវត្ដិសាស្រ្តដ៏សម្បូរបែបដែលមានតាំងពីរាប់សតវត្សមកហើយ។ តាមរយៈការរួមបញ្ជូលគ្នារវាងព្រះពុទ្ធសាសនា និងសាសនាហិណ្ឌូ។ កម្ពុជាជាប្រជាជាតិមួយដែលអោយតម្លៃខ្ពស់លើសិល្បៈវប្បធម៌ និងទំនៀមទំលាប់របស់ខ្លួន។ ភ្ញៀវទេសចរនឹងបានឃើញអំពីចរិកលក្ខណៈល្អៗ ដែលបង្ហាញពីភាពទន់ភ្លន់ រស់រាយរាក់ទាក់របស់ប្រជាជនកម្ពុជា នៅពេលដែលពួកគេជួបគ្នា។

កិច្ចស្វាគមន៍

ប្រជាជនកម្ពុជា តាមធម្មតាបង្ហាញគារវៈកិច្ចស្វាគមន៍ដោយការសំពះ ដែលដំបូងលើកម្រាមដៃទាំងពីរផ្គុំគ្នា នៅមុខទ្រូង ជាមួយនឹងការអោនលំទោន និងស្វាគមន៍យ៉ាងទន់ភ្លន់ដោយនិយាយ “ជម្រាបសួរ”។ ហើយការសំពះខ្មែរមាន ៥បែបគឺ

  • ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមទ្រូង៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាឈូកក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលជាត្រឹមដើមទ្រូង ជាការសំពះដែលមានឋានៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឬមិត្តភក្ដីជាដើម និងសម្រាប់អ្នក ដែលមានវ័យចាស់ជាង ដែលត្រូវសំពះតបវិញចំពោះអ្នកដែលមានវ័យក្មេងជាង ។
  • ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមមាត់​៖​ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាឈូកក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមមាត់ជាការសំពះ អ្នកមានវ័យចំណាស់ជាង ថៅកែ ឬ ចៅហ្វាយនាយ ។
  • ចុងម្រានកណ្ដាលត្រឹមចុងច្រមុះ៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋាបផ្កាឈូកក្រពុំដាក់ចុងម្រានកណ្ដាលត្រឹមចុងច្រមុះ ក្បាលរាងឪនបន្ដិចសំពះ ឪពុក ម្ដាយ ជីដូនជីតា អាណាព្យាបាល គ្រូបាអាចារ្យ ឬ អ្នកមានគុណ ។
  • ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមចិញ្ចើម៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាក្រពុំ ដាក់ចុងម្រាមកណ្ដាលត្រឹមចុងចញ្ចើម ក្បាលឪនខ្លាំងសំពះទៅរកព្រះសង្ឃ សេ្ដច នេះជាការក្រាបបង្គំគាល ឬ ថ្វាយបង្ខំ ។
  • ចុងម្រាមមេដៃផ្ដុំលើចញ្ចើម៖ ផ្ដុំបាតដៃជាសណ្ឋានផ្កាសំពះ ឥន្រ្ទព្រហ្ម ទេវតា អ្នកតា គឺសំពះអ្វីៗ ដែលខ្ពស់ហូសពីមនុស្ស ។

តាមប្រពៃណី ដៃលើកឡើងខ្ពស់ ហើយក្បាលអោនឱ្យទាបការគោរពកាន់តែច្រើនត្រូវបានបង្ហាញ។ លើកលែងតែជួបមនុស្សចាស់ឬមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលរវាងបុរសទំនៀមទម្លាប់នេះត្រូវបានជំនួសដោយការចាប់ដៃគ្នា។ ស្ត្រីជាទូទៅស្វាគមន៍ទាំងបុរសនិងស្ត្រីដែលមានស្វាគមន៍បែបប្រពៃណីដូចគ្នា។ ទោះបីជាវាអាចត្រូវបានគេចាត់ទុកថាអាចទទួលយកបានសម្រាប់ជនបរទេសចាប់ដៃជាមួយប្រជាជនកម្ពុជាវាជាការសមស្របជាងក្នុងការគោរពតាមទំនៀមទំលាប់និងឆ្លើយតបជាមួយ "ជនរួមជាតិ" ។

របាំខ្មែរ

របាំគឹជាកាយ​វិការរបស់មនុស្សដែលធ្វើត្រាប់តាមចង្វាក់ភ្លេង និងចម្រៀង ។

ខ្មែរយើងចែករបាំជា ៣ក្រុមគឺៈ

  • របាំព្រះរាជទ្រព្យ គឺជារបាំរបស់ស្តេចហើយនិយមលេងតែក្នុងព្រះបរមរាជវាំងប៉ុណ្ណោះ ។
  • របាំប្រពៃណី គឺជារបាំទាំងឡាយណាដែលប្រារព្ធតែក្នុងកម្មវិធីប្រពៃណី ឬតំណរត្រកូលដ៏យូរណាស់មកហើយ ។ ជាទូទៅវាមានដូចជា របាំព្រះរាជទ្រព្យ របាំអប្សរា របាំជូនពរ របាំមេខលា របាំទេពមច្ឆា របាំទេពមនោរម្យ។
  • របាំប្រជាប្រិយ គឺជារបាំដែលគេនិយមជាទូទៅនៅក្នុងទូទាំងប្រទេសដែលវាមានដូចជារបាំត្រុដិ របាំរាំវង់ របាំក្ងោកប៉ៃលិន របាំគោះត្រលោក របាំរាំវង់ របាំរាំក្បាច់ របាំឡាំលាវ របាំសាររ៉ាន់ របាំចូកកំពឹស។

របាំព្រះរាជទ្រព្យ

"រាជរបាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា" - ស្នាដៃដ៏វិសេសវិសាលនៃបេតិកភណ្ឌផ្ទាល់មាត់និងអរូបីរបស់មនុស្សជាតិកាលបរិច្ឆេទប្រកាស: ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ 2003 ។ របាំរាជបល្ល័ង្កកម្ពុជាឬរបាំអប្សរាគឺជាទម្រង់សិល្បះដែលមានរចនាបទខ្ពស់ត្រូវបានបង្ខាំងយ៉ាងសំខាន់ទៅលើរាជវាំងនៃព្រះបរមរាជវាំងហើយត្រូវបានសម្តែងជាចម្បងដោយស្ត្រីសម្រាប់គោលបំណងកម្សាន្តក៏ដូចជាពិធីបុណ្យជូនពរពិធីបុណ្យ។ វាជាប្រភេទល្ខោនលេចធ្លោជាងគេនៅប្រទេសកម្ពុជាដែលមានរចនាប័ទ្មរបាំបុរាណ។ កម្រងកំប្លែងរួមបញ្ចូលទាំងរបាំនៃការសរសើរឬការអញ្ជើញនិងការអនុម័តនៃរឿងប្រពៃណី។ អ្នករាំនៃទំរង់បែបបុរាណនេះជារឿយៗសំដៅទៅលើអ្នករបាំអប្សរា។ ទម្រង់របាំនេះត្រូវបានណែនាំជាលើកដំបូងទៅកាន់បណ្តាប្រទេសបរទេសនិងត្រូវបានគេស្គាល់ច្រើនបំផុតក្នុងអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ 1960 ក្នុងនាមជារបាំព្រះរាជទ្រព្យខ្មែរ។ សម្តេចនរោត្តមបុប្ផាទេវីជាបុត្រីរបស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ។ របាំអប្សរាត្រូវបានបំផុសគំនិតយ៉ាងពិសេសពីរចនាបថរបស់អ្នកពីជាងមួយពាន់ឆ្លាក់អប្សរានៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទអង្គរវត្ត។  ដូចដែលបានបង្ហាញដោយអប្សរាទាំងនេះអ្នករបាំសេឡេស្ទាលបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ខ្មែរអស់រយៈពេលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ ដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជាគឺបានបញ្ចប់នៅពេលដែលនរណាម្នាក់បានចូលរួមយ៉ាងហោចណាស់រាំបែបប្រពៃណីបែបនេះ។

ល្ខោន​ស្រមោល​ស្បែក​ធំ

ល្ខោន​ស្រមោល​ស្បែក​ធំ គឺជា​សិល្បៈ​ខ្មែរ​មួយបែប​មានកំណើត​តាំង​ពីស​.​វ​ទី ១ មកម្ល៉េះ ។ នេះ​ជាការ​បញ្ជាក់​អំពី​សតិ​ប្រាជ្ញា​ដ៏​ភ្លឺស្វាង និង​គំនិត​ច្នៃប្រឌិត​ដ៏​កំពូល ដែល​បង្កើត​សិល្បៈ​នេះ​ឡើង ឲ្យ​ក្លាយទៅជា​ទស្សនីយភាព​មួយ​ដ៏​អស្ចារ្យ ។ គេ​អាច​និយាយបានថា ល្ខោន​ស្រមោល​ស្បែក​ខាងលើនេះ គឺជា​សិល្បៈ​មួយ​ដែល​ប្រមូលផ្តុំ​នូវ​សិល្បៈ​ទាំង ៧ ។ ហេតុនេះហើយ​ទើប​សក្ខីកម្ម​នៃ​ល្ខោនស្បែក​នេះ ដែល​គេ​ហៅថា ល្ខោន​អាយ៉ង ត្រូវបាន​កត់ត្រា​ទុក​ក្នុង​ឯកសារ​មួយចំនួន​នា​សម័យ​ក្រោយ​អង្គរ ។​
​គេ​ឃើញ​មានការ​សម្តែង​នូវ​ល្ខោនស្បែក​ធំ​នេះ ក្នុង​ពិធីបុណ្យ​ធំៗ ជាពិសេស​នៅ​ខេត្តសៀមរាប​អង្គរ ដូច​ជាការ​បួងសួង​សុំ​សេចក្តីប្រាថ្នា​អ្វីមួយ ពិធី​បុណ្យសព​ព្រះចៅអធិការ​វត្ត​ដែល​សុគត ពិធីបុណ្យ​សុំ​ទឹកភ្លៀង បុណ្យ​ចំរើន​ព្រះ​ជន្មាយុ​របស់​ព្រះមហាក្សត្រ ដោយមាន​មហាជន​ច្រើន​កុះករ​ចូលរួម ។

ក្រោយ​សតវត្ស​ទី​១៣ ជនជាតិ​ជិតខាង​ខ្លះ​បាន​យល់ច្រឡំ​ថា សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ​ដែល​ប្រជាជន​ខេត្តបាត់ដំបង​តែង​ហៅថា ’​ណាំងស្បែក​” នោះ​គឺ មានកំណើត​ចេញពី​ប្រទេស​ថៃ ។ 
ដូច​ករណី​នៃ​ល្ខោន​របាំ​ព្រះរាជ​ទ្រព្យ​ខ្មែរដែរ ការ​ស្រាវ​ជ្រាវរបស់​យើង ដើម្បី​ឲ្យ​ដឹងថា សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ​មាន​ប្រភព​ចេញពី​ពេលណា​មក បានធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ដំណោះស្រាយ​ជ្រះស្រឡះ​មួយ ។ សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ​នេះ ត្រូវបាន​នាំចូល​ពី​ឥណ្ឌា​នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី​១ នៃ​គ្រិស្តសករាជ ពោលគឺ​សិល្បៈ​ស្បែក​មានកំណើត​ចេញពី​​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ភាគខាងត្បូង ។ កេរ្តិ៍មរតក​សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ​នេះ មាន​អាយុកាល​ប្រមាណ​២០០០​ឆ្នាំ​មកហើយ ដែល​សូម្បីតែ​ជនជាតិខ្មែរ​ខ្លួនឯង ក៏​សឹងតែ​ពុំបាន​ដឹង​ច្បាស់​នាពេល​កន្លងមក​ផង ដោយសារតែ​ខ្វះ​ឯកសារ ។

ឯ​ជនជាតិ​ប្រទេសជិតខាង​ខ្លះ​ក៏បាន​លើកយក​មរតក​សិល្បៈ​ខ្មែរ​នេះ ថា​ជា​របស់​ជាតិ​សាសន៍​របស់ខ្លួន​ក៏មាន​ដូចជា​ជនជាតិ​ថៃ ឬ​ជនជាតិ​ម៉ា​ឡេ​ជាដើម ។ តែ​ទោះ​យ៉ាងណាក៏ដោយ​ការស្រាវជ្រាវ​នាពេល​ក្រោយៗ​នេះ បន្ទាប់ពី​ស្រុកទេស​បានបញ្ចប់​សង្គ្រាម​ដ៏​រ៉ាំរ៉ៃ​ទៅ ទើប​បានដឹង​ច្បាស់​ថែម​ទៀតថា សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ​មានកំណើត​នា​ដើម​សតវត្ស​ទី​១ ដែលមាន​លំហូរ​ចូល​ពី​ប្រភព​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​មក ។ 
​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ​ដំបូង​ឡើយ មាននៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ភាគខាងត្បូង ដែលជា​សិល្បៈ​ធ្វើឡើង​សម្រាប់​ជា​តង្វាយ​ដល់​ព្រះអាទិទេព​ដ៏​មាន​ មហិទ្ធិឫទ្ធិ​របស់​ឥណ្ឌា ។ តង្វាយ​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ ជាការ​បួងសួង​សុំ​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន និង​សិរី​មង្គល​សម្រាប់​ប្រជាជន​ឥណ្ឌា ។​

ការកកើតឡើង​នូវ​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ លើទឹក​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ដំបូង​បំផុត​ដោយ​ឥណ្ឌា​រូបនីយកម្ម​នា​ដើម​ សតវត្ស​ទី​១ នៃ​គ្រិស្តសករាជ ។ ក្នុងពេល​មាន​លំហូរ​ចូល​សិល្បៈ​ស្បែក​បែបនេះ​មក​ក្នុងប្រទេស​ខ្មែរ នៅឯ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​មាន​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ​ពាសពេញ ដូចជា​ស្រុក​ប៉ី​ជ​បូរ​, បៃ​លា​រី​, ជិ​ត្រ​ទូ​គ៌ា​, រី​ង្គា​ឡ័​រ​មី​ស័​រ​, ស្សី​ភេ​គ​, ម័​ង​ឌី​យ៉ា​, ទុប​កូរ និង​ស្រុក​នាតកា​ដែល​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ​មាន​លក្ខណៈ​ស្រដៀង​ដូច​សិល្បៈ​ស្បែក​ ខ្មែរ​បច្ចុប្បន្ន​នេះដែរ ។​

សូម​ជម្រាប​បន្ថែមថា ភាពស្រដៀងគ្នា​រវាង​សិល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ និង​ឥណ្ឌា​នេះ​ជាការ​បញ្ជាក់ថា សិល្បៈ​ស្បែក​ទាំងពីរ​នេះ សុទ្ធ​តែមាន​ភាពចំណាស់​នៃ​ប្រវត្តិ​របស់​វា​នៅក្នុង​ប្រទេស​នីមួយៗ​យ៉ាងពិត​ ប្រាកដ  ហើយ​សិល្បៈ​ស្បែក​នេះ​ក៏​នៅតែ​បន្ត​ថែរក្សា​រហូតមកដល់​ប​ច្ចុ​ប្បន្ន​នេះ​ ទៀត ក្រោយពី​បាន​ជះឥទ្ធិពល​លើ​ណាំង​ថៃ​នា​សម័យ​សុខោទ័យ និង​អាយុ​ធ្យា ។​
​ជារួម​ដូច​ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី និង ម៉ាឡេស៊ីដែរ សិ​ល្បៈ​ស្បែក​ខ្មែរ ពិត​ជាមាន​ប្រភព​ចេញពី​ឥណ្ឌា​យ៉ាង​ប្រាកដ ៕ 

ល្ខោនខោល

ល្ខោនខោល គឺជារបាំដ៏ចំណាស់មួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្រៅពីឈ្មោះថាល្ខោនខោល ក៏មានអ្នកខ្លះហៅថាជាល្ខោនពាក់របាំងមុខផងដែរ ហើយល្ខោនមួយនេះមានដើមកំណើតមុនសម័យអង្គរឯណោះ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ វាត្រូវបានគេជឿជាក់ថាបានចាប់ផ្តើម ក្នុងអំឡុងប្រហែលសតវត្សរ៍ទី៩ តាមរយៈចម្លាក់លឹប នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរជាច្រើន។​ លើសពីនេះទៅទៀត យោងតាមសៀវភៅ «ទស្សនីយភាពខ្មែរ» អត្ថាធិប្បាយថា ពាក្យថា «ខោល» «ល្ខោនខោល» បើតាមសង្ឃដីការបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ដែលបានកត់ទុកក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១០២ថា ៖ ខោលគឺជាពួកល្ខោនប្រុស រឿង«រាមកេរ្តិ៍ »។ ចំពោះលោកហ្សក សឺដេស វិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកដែលសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈបានស្រង់យកមកចុះក្នុងកម្រងសិក្សាកថា « Annale de l’ URBA No 1» បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១៥៧ថា៖ Le mot Khol serait celui queles Cambodgiens emploient pour désigner une variété des grands singes ។ ដូច្នេះសម្រាប់លោកសឺដេស ល្ខោនខោលគឺជា «ល្ខោននៃរបាំស្វា»

ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរ

ក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរយើងត្រូវបានគេដឹងថា ត្រូវបានហ្វឹកហាត់តាំងពីសម័យបុរាណកាលមកម្ល៉េះ ដោយមានច្រើនប្រភេទខុសៗគ្នាដែលរួមមានដូចជា៖ ល្បុក្កតោ បោកចំបាប់ ក្បាច់គុណដំបងវែង ក្បាច់ប្រដាល់សេរី និងក្បាច់គុណជាច្រើនទៀត។

ជាក់ស្តែងមានភស្តុតាងរូបចម្លាក់នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទជាច្រើន ដួចជាប្រាសាទបាយ័ន្ត និងប្រាសាទដទៃទៀតនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត បានបង្ហាញថា ក្បាច់គុនខ្មែរ មានអាយុកាលដល់ទៅរាប់ពាន់ឆ្នាំ​ឯណោះ ពោលគឺតាំងពីសតវត្សទី៩ មកម្លេះ ដែលជាប្រភពដើមរបស់ខ្មែរ។ ហើយនៅក្នុងសម័យអង្គរមិនថាតែកងទ័ព និង រាស្រ្តសាមញ្ញធម្មតានោះទេ ត្រូវតែហ្វឹកហាត់សិក្សាអំពីក្បាច់គុនបុរាណទាំងនេះ។ ក្បាច់យុទ្ធគុនខ្មែរ ត្រូវបានគេជឿជាក់ថា ជាប្រព័ន្ធវាយប្រយុទ្ធរបស់ទ័ពខ្មែរនាសម័យអង្គរ និងមូលហេតុចម្បងដែលធ្វើឱ្យ អាណាចក្រខ្មែរមានភាពខ្លាំងក្លា អាចវាយគ្រប់គ្រងទឹកដីយ៉ាងធំធេងផងដែរនៅសម័យចក្រភពអង្គរ។ តែគួរឱ្យសោកស្តាយ គម្ពីរក្បាច់គុនមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ និងបំផ្លាញចោល ពេលប្រទេសត្រូវបានធ្លាក់ក្រោមការឈ្លានពាន និងវាយលុយពីប្រទេសជិតខាង ។ 

ល្បុក្កតោ

ល្បុក្កតោត្រូវបានគេស្គាល់ជាផ្លូវការថាជា ល្បុក្កតោ គឺជាទម្រង់សិល្បៈក្បាច់គុនកម្ពុជាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រយុទ្ធគ្នាដោយដៃទៅបាតជើង។ ល្បុក្កតោគឺជាសិល្បៈក្បាច់គុនខ្មែរដំបូងបង្អស់ហើយត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងសឹកសង្រ្គាម​ ឬក្នុងការការពារខ្លួន។ អ្នកហ្វឹកហាត់ត្រូវបានហ្វឹកហាត់ជាមួយជង្គង់ កែង ដៃ ជើង និងក្បាល។ ដំបងខ្លីត្រូវបានគេប្រើជាទូទៅជាអាវុធ។ ក្បាច់គុណល្បុក្កតោខ្មែរ មានប្រវតិ្តជាពូជអ្នកចំបាំង ពូជអ្នកប្រយុទ្ធ និងពូជអ្នកគុននិយមតាំងពីបុរាណកាល ។ បើតាមកំណត់ត្រា លោក ជីវ តាក្វាន់ បានបញ្ជាក់ថា ខ្មែរពូកែច្បាំង ពិសេសវីរៈមហាក្សត្រខ្មែរ សុទ្ធសឹងជាអ្នកខ្លាំងពូកែធ្វើសឹកសង្គ្រាម ។ ថ្មីៗនេះ​ គុនល្បុក្កតោត្រូវបានដាក់បញ្ចូលជាផ្លូវការទៅក្នុងយុទ្ធសាស្រ្តផងដែរ។

បោកចំបាប់

បោកចំបាប់ជាចំបាប់របស់ខ្មែរ៖ កីឡាដែលជាគូបដិបក្ខពីរព្យាយាមព្យួរ (សង្កត់) គ្នាទៅនឹងដី។ ការប្រកួតមួយមានបីជុំ។ អ្នកចំបាប់ធ្វើការរាំចង្វាក់មុនការប្រកួត។ អ្នកចំបាប់ម្នាក់ឈ្នះការប្រកួតពីរលើកក្នុងចំណោមបីជុំ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីជុំនីមួយៗអ្នកចាញ់ត្រូវបានសួរថាតើគាត់នៅតែចង់បន្តការប្រកួតទៀតអត់។ ល្បែងបោកចំបាប់ជាប្រពៃណីអមដោយស្គរ។ ស្គរពីរដែលគេស្គាល់ថាស្គរញីនិងឈ្មោល (ស្គរស្រី និងស្គរប្រុស) ។

ប្រដាល់សេរី

ក្បាច់​យុទ្ធ​គុន​ប្រដាល់សេរី ត្រូវបាន​ហ្វឹកហាត់​តាំងពី​សម័យ​បុរាណ នៅ​អាស៊ីអគ្នេយ៍។ នៅក្នុង​តំបន់​​អង្គរ ទាំង​ទ័ព និង រាស្រ្ត​សាមញ្ញត្រូវបាន​ហ្វឹកហាត់​រៀន​ដោយ​ជនជាតិខ្មែរ។ ក្បាច់​យុទ្ធគុន​នេះ ត្រូវ​បាន​គេ​ជឿ​ជាក់​ថា ជា​ប្រព័ន្ធ​វាយ​ប្រយុទ្ធ​របស់​ទ័ព​ខ្មែរ​នា​សម័យ​អង្គរនិង​មូល​ហេតុ​មួយ​ទៀត ដែល​អាណាចក្រ​ខ្មែរ​បាន​វាយ​គ្រប់គ្រងតំបន់​អាស៊ីអគ្នេយ៍។ ជាក់​ស្តែង​​ភស្តុតាង​រូបចម្លាក់​នៅ​​ ប្រាសាទ​បាយ័ន្ត និង ដ៏ទៃទៀត​នៅ​ ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត បាន​បង្ហាញ​ថា ក្បាច់​គុន​ប្រដាល់​សេរីខ្មែរ មាន​តាំងពី​ សតវត្ស​ទី​៩ មក​ម្លេះ ដែល​ប្រភព​ដើម​ជា​របស់​ខ្មែរ។ ក្រោយ​មក​ដោយ​សារ​ការ​ឈ្លាន​ពាន​លុកលុយ លួច​ប្លន់ និង បំផ្លិចបំផ្លាញ​ពី​ទ័ព​សៀម (ថៃ) នៅ​ក្រុង​អង្គរ បណ្តាលអោយ​ភាគច្រើន នៃ​គម្ពី​ក្បាច់​យុទ្ធគុន​ប្រដាល់សេរីខ្មែរ ត្រូវបាន​បំផ្លិចបំផ្លាញ និង យកធ្វើ​ជា​របស់​ពួកគេ ហើយ​ថែមទាំង​ចាប់​ខ្មែរ​ជា​ឈ្លើយ និង រាជវង្ស សានុវង្ស​ខ្មែរ ទៅ​ក្រុង​អយុធ្យា។ តាម​ការស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិ​ក្បាច់​កីឡា​ប្រដាល់​បុរាណ​ខ្មែរ (ប្រដាល់​​សេរី) ជា​កីឡា​មួយ​ប្រភេទ ដែល​គេ​រៀបចំ​ប្រកួត​ក្នុង​ពិធី​ធំ​ៗ ដូច​ជា​បុណ្យ​ប្រពៃ​ណី​ជាតិ បុណ្យ​ចូល​ឆ្នាំ ជូន​កាល​គេប្រកួត​ថ្វាយ​ស្តេច​ទត និង​ប្រកួត​ជ្រើសរើស មេទ័ព អង្គរក្ស ពលសេនាកងវាំង។ ភាគ​ច្រើន​គេ​តែងតែ​រៀបចំ​ពិធីប្រកួត​នៅ​រដូវប្រាំង ពេល​ដែល​កសិករ​រួចការងារ​ស្រែ​ចំការ។ កាល​ណោះ​ការប្រកួត​គ្នា​កីឡាករ​ស្លៀក​តែ​ខោខ្លី​លើជង្គង់ ហើយ​គ្មាន​ស្រោម​ដៃ​ទេ គឺគេ​យក​អំបោះ​ឆៅ​ទៅ​រុំម្រាម​ដៃ​តែ​៣​ទេ គឺម្រាម​ចង្អុល​ម្រាម​កណ្តាល និង​ម្រាម​នាង​ដៃ។ គួរ​បញ្ជាក់​ដែរ​ថា ម្រាម​កណ្តាល គេ​ត្រកួញ​រុំ​ឱ្យ​បានខ្ពស់​ជាងគេ។ ពេល​ខ្លះ​គេពាក់​សម្បក​ខ្ចៅនៅ​ចុង​កណ្តាប់​ដៃ​ទៀត​ផង ដើម្បី​ឱ្យ​គូប្រកួត​ឆាប់​របួស​។ ការប្រកួត​នោះ​អ្នកចាញ់​​ជួនកាល​​អាចមាន​រហូត​ ដល់​ស្លាប់​ ឯណោះ អ្នកឈ្នះ​គ្មាន​ទោស​អ្វី​ឡើយ ហើយ​អ្នក​រៀប​ចំ​​ការប្រកួត​ត្រៀម​រួច​ជាស្រេច​នូវមឈូស អាចារ្យ ព្រម​ទាំង​រង្វាន់​សម្រាប់​អ្នក​ឈ្នះ។ ហើយ​ការប្រកួត​មាន ៥ទឹក ដូច​សព្វថ្ងៃ​នេះ​ដែរ។ ការប្រកួត​នោះ​ គេយកធូបមក​អង្កន់​ជា​ប្រាំ​កំណាត់ មួយកំណាត់ គឺមួយទឹក ។ ក្បាច់​ប្រដាល់​បុរាណ​ខ្មែរ​មាន​លក្ខណៈ​ទន់ភ្លន់ តែ​រឹងមាំ​រហ័ស​រហួន និង​មាន​សភាព​សា​ហាវ​ក្នុង​ការ​វាយ​ទៅ​លើគូ​ប្រកួត។

ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍

ចំពោះជនជាតិខ្មែរ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់បំផុត សម្រាប់ជីវិតពួកគេម្នាក់ៗ។ ពីមុនឪពុកម្ដាយជាអ្នកទុកដាក់កូនចៅឲ្យមាន គូស្រករ ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះយុវជនយុវតីខ្មែរភាគច្រើនមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រកររបស់ខ្លួន និងធ្វើការស្វែងយល់ចិត្តគ្នា មុននឹងឈានដល់ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។ មុននឹងឈានដល់ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ប្រជាជនខ្មែរត្រូវមានពិធីភ្ជាប់ពាក្យ។ ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវតែប្រារព្ធធ្វើឡើងតាមប្រពៃណីជាតិ បន្ទាប់ពីបានសុំការអនុញ្ញាតច្បាប់។ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍គឺជាពិធីមួយដែលរៀបចំឡើងសម្រាប់ផ្សំផ្គុំមនុស្សប្រុស ស្រីឲ្យក្លាយជាប្ដីប្រពន្ធ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងវាជាពិធីប្រពៃណីមួយដែលតម្រូវឲ្យមានកម្មវិធីជាច្រើនដូចជា សូត្រមន្ដ កាត់សក់់ ចងដៃ ជាដើម។ ពិធីនេះបាន បង្ហាញពីវប្បធម៌ដ៏ស្រស់ស្អាតរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ គូស្វាមីភរិយាថ្មីតែបានទទួលដំបូន្មានពីអាចារ្យ មាតាបិតា និងចាស់ទុំញាតិមិត្តទាំងសងខាង។ ដំបូន្មានទាំងនោះទាក់ទងទៅនឹងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីលើកកំពស់ ទំនាក់ទំនងប្រកបដោយសុភមង្គលក្នុងជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់គេ។